Spis treści
Widzenie przestrzenne, zwane też widzeniem stereoskopowym, jest bardzo ważną cechą funkcjonowania narządu wzroku. Ta najwyższa forma widzenia przestrzennego umożliwia postrzeganie głębi i odległości obiektów dzięki współpracy oczu i mózgu. Widzenie przestrzenne jest niezbędnym warunkiem, który należy spełnić aspirując do wykonywania niektórych zawodów. Jakich? Tę i wiele innych informacji znajdziesz w tym artykule!
Widzenie przestrzenne – czym jest i jak się je bada?
Widzenie przestrzenne, zwane często także widzeniem stereoskopowym lub stereopsją, jest najwyższą formą widzenia obuocznego. Umożliwia prawidłową ocenę odległości i trójwymiarowe widzenie. Aby powstał obraz stereoskopowy, niezbędne jest spełnienie kilku warunków. Człowiek nie rodzi się z umiejętnością widzenia przestrzennego, a jedynie wykształca taką umiejętność w wieku niemowlęcym. Zdarza się, że w wyniku wystąpienia komplikacji zdolność widzenia przestrzennego nie pojawia się lub jest niepełna.
Etapy widzenia obuocznego.
Istnieje kilka etapów widzenia obuocznego. Podstawowym aspektem jest zdolność każdego z oczu do stworzenia obrazu obserwowanego obiektu. W efekcie mamy do czynienia z dwoma obrazami, które nieco się od siebie różnią. Kluczowa na tym etapie jest umiejętność jednoczesnej percepcji tych dwóch obrazów – jest to pierwszy etap widzenia obuocznego. Drugim etapem jest fuzja tych dwóch obrazów różniących się szczegółami w jeden obraz obuoczny. Ostatnim etapem widzenia obuczonego jest stereopsja, czyli zdolność do postrzegania głębi.
Jak bada się widzenie stereoskopowe?
W diagnostyce wykorzystuje się kilka rodzajów testów, a osobą, która jest wykwalifikowana do oceny wyników takiego testu może być przykładowo okulista, optometrysta czy lekarz medycyny pracy.
Test muchy
Podstawowym testem, używanym często do przesiewowego badania występowania stereopsji jest test muchy – stereo fly test lub jego inny wariant, test motyla. Tego typu testy polegają na zdysocjowaniu obrazów za pomocą okularów polaryzacyjnych (każde oko widzi tylko część testu), a następnie sprawdzenie czy osoba badana jest w stanie połączyć obydwa obrazy w jeden. Jest to ocena jakościowa stereopsji. Możliwe jest także dokonanie oceny ilościowej, czyli wyznaczenie najmniejszej kątowej dysparacji obrazów, przy której układ wzrokowy jest w stanie zauważyć różnicę. Z reguły takie testy umożliwiają ocenę zdolności postrzegania głębi do 40 lub 20 sekund kątowych.
Test TNO
Innym popularnym testem jest anaglificzny test TNO. Wykorzystuje się tutaj okulary czerwono-zielone, a sam test składa się z plansz z ukrytymi obrazkami, które można zobaczyć tylko przy użyciu okularów. Obrazki mają różną wielkość i położenie, co odpowiada różnym poziomom stereopsji.
Test Langa
Trzecim najcześciej używanym testem jest test Langa. Jest to test bezokularowy, który umożliwia pomiar stereopsji od 1200 do 20 sekund kątowych. Ocena stereopsji jest ważnym elementem diagnostyki i leczenia zaburzeń widzenia przestrzennego. Umożliwiają określenie rodzaju i stopnia zaburzenia, a także monitorowanie postępów w terapii.
Zaburzenia widzenia stereoskopowego.
Widzenie stereoskopowe może być zaburzone z różnych przyczyn, a określenie pierwotnej przyczyny jest kluczowe przy diagnostyce i planowaniu terapii. Do najczęściej występujących powodów zaburzenia widzenia stereoskopowego należą:
- wady wzroku – mogą powodować różnicę w ostrości wzroku pomiędzy oczami, co będzie miało bezpośredni wpływ na obrazy wytwarzane na siatkówce. Jeżeli różnica między obrazami jest zbyt duża wobec zdolności fuzyjnych mózgu, dochodzi do zaburzenia widzenia stereoskopowego.
- zez – prawidłowe widzenie stereoskopowe w przypadku występowania zeza będzie niemożliwe, ponieważ różne ustawienie oczu przy obserwacji obiektu będzie powodowało podwójne widzenie lub tłumienie informacji z jednego z oczu.
- choroby w obrębie ośrodkowego układu nerwowego – jeżeli dotykają części mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie informacji wzrokowych, to może powodować problemy z widzeniem przestrzennym. Przykładami takich chorób są udar, guz mózgu, stwardnienie rozsiane czy choroba Alzheimera.
- czynniki genetyczne – niektóre osoby mogą mieć wrodzone lub dziedziczne zaburzenia widzenia obuocznego wynikające z nieprawidłowej budowy lub funkcjonowania oczu lub mózgu.
Symptomy zaburzenia widzenia przestrzennego
Zaburzone widzenie stereoskopowe będzie często powodowało niepokojące objawy, które ciężko powiązać akurat ze stereopsją. Są to objawy dość powszechne przy innych jednostkach chorobowych, takie jak przykładowo:
- bóle głowy – spowodowane nadmiernym wysiłkiem wzrokowym lub napięciem mięśni okoruchowych, które próbują korygować zaburzenia widzenia obuocznego,
- senność – z uwagi na wzmożoną pracę mózgu przy przetwarzaniu informacji wzrokowej,
- nadwrażliwość na światło – zaburzenie widzenia stereoskopowego może skutkować światłowstrętem,
- problemy z koncentracją, szybkie męczenie – skupianie się na zadaniach, które wymagają uwagi wzrokowej, takich jak czytanie, pisanie czy rysowanie może powodować dyskomfort i szybkie męczenie się wzroku,
- niezdarność – niski poziom widzenia stereoskopowego może zaburzać koordynację wzrokowo-ruchową,
- trudności z wyobraźnią przestrzenną – zaburzenia widzenia przestrzennego mogą ograniczać zdolność do tworzenia obrazów trójwymiarowych w wyobraźni, co może utrudniać orientację w terenie, planowanie przestrzenne czy powodować problemy z prawidłową oceną odległości.
Leczenie zaburzeń widzenia przestrzennego.
Mając za sobą diagnostykę i ocenę czy występują zaburzenia czy też całkowity brak widzenia stereoskopowego, specjalista powinien indywidualnie dobrać terapię widzenia. Należy wspomnieć, że są sytuacje, w których widzenia przestrzennego nie da się poprawić. Największe szanse powodzenia występują u osób młodych, u których układ wzrokowy jeszcze się rozwija i widzenie obuoczne można jeszcze wykształcić. W takich przypadkach terapia wzrokowa przynosi najlepsze rezultaty. Przywrócenie stereopsji jest też niekiedy możliwe u osób starszych, które utraciły ją w wyniku wypadku lub choroby, ale posiadały wykształcone widzenie stereoskopowe wcześniej.
Rehabilitacja widzenia
Proces leczenia lub rehabilitacji widzenia przestrzennego polega na wykonywaniu ćwiczeń wzrokowych, zawsze w połączeniu z odpowiednią korekcją wzroku, jeżeli takowa jest wymagana. Pacjentów uczy się łączenia wrażeń wzrokowych obojga oczu, a następnie postrzegania głębi. W tym celu wykorzystywane są przyrządy takie jak anaglify, wektogramy, sznurek Brocka czy piłka Marsdena. Postępy monitorowane są za pomocą testów oceny ilościowej stereopsji.
Brak widzenia przestrzennego – z czym się wiąże?
Brak widzenia stereoskopowego może powodować problemy z wykonywaniem czynności w życiu codziennym. To właśnie stereopsja odpowiada za umiejętność oceny odległości, przydatną choćby podczas prowadzenia pojazdu. Łatwo wyobrazić sobie wiele sytuacji w codziennym życiu, w którym prawidłowe widzenie przestrzenne jest kluczowym aspektem całego procesu widzenia. W związku z tym, istnieje kilka zawodów, w których wykonuje się badanie widzenia przestrzennego, w celu oceny czy dana osoba będzie w stanie bezpiecznie go wykonywać. Do takich zawodów należą, między innymi:
- kierowcy,
- piloci,
- chirurdzy,
- sportowcy.
Widzenie stereoskopowe – kluczowe w codziennym funkcjonowaniu
Stereoskopowe widzenie jest bardzo ważną cechą funkcjonowania narządu wzroku. Brak widzenia przestrzennego może wiązać się z problemami z czynnościami takimi jak chwytanie czy ocena odległości. Badanie widzenia obuocznego pozwala wychwycić problemy i wdrożyć odpowiednią terapię. Występowanie zaburzeń może wiązać się z dolegliwościami takimi jak bóle głowy, problemy z koncentracją czy niezdarność. Niekiedy zaburzoną stereopsję można wyleczyć, ale nie zawsze. Kluczowa jest wczesna diagnostyka oraz szybkie wdrożenie odpowiedniej terapii, bo dzięki temu możliwe będzie wykonywanie w przyszłości zawodów takich jak kierowca czy pilot. Pełna diagnostyka problemów z widzeniem przestrzennym możliwa jest w salonach Family Optic, gdzie wykwalifikowany specjalista zdiagnozuje problem i zaleci dalsze postępowanie.
